Mapa - Surtsey

Surtsey (isl.: wyspa Surtra) – wyspa wulkaniczna u południowych wybrzeży Islandii, jednocześnie ze względu na położenie geograficzne najdalej na południe wysunięta część tego kraju. Powstała na skutek podmorskiej erupcji wulkanicznej, która rozpoczęła się na głębokości 130 metrów i wyłoniła się na powierzchnię 14 listopada 1963. Erupcja mogła rozpocząć się kilka dni wcześniej, a zakończyła się 5 czerwca 1967, kiedy to wyspa osiągnęła największą powierzchnię – 2,7 km². Od tego czasu wpływy fal i wiatru powodują erozję i stałe zmniejszanie się powierzchni wyspy (w 2002 pozostało 1,4 km² powierzchni).

Nowa wyspa została nazwana imieniem boga ognia Surtra z mitologii nordyckiej i podczas jej tworzenia była obiektem intensywnych badań wulkanologów, a od zakończenia erupcji stanowiła przedmiot zainteresowania botaników i biologów, obserwujących stopniowy rozwój życia na początkowo jałowej powierzchni. Podmorskie kominy wulkaniczne, które utworzyły wyspę Surtsey stanowią część podmorskiego systemu wulkanicznego archipelagu wysp Vestmannaeyjar znajdującego się na śródoceanicznym grzbiecie nazywanym Grzbietem Śródatlantyckim. W 1973 w archipelagu tym miał miejsce wybuch wulkanu Eldfell na wyspie Heimaey. Erupcja która uformowała wyspę Surtsey stworzyła kilka innych małych wysp wzdłuż tego łańcucha wulkanicznego, takich jak Jólnir i innych bezimiennych szczytów. Większość z nich dość szybko uległa erozji.

W 2008 roku wyspę wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

14 listopada 1963 o godzinie 7:15 kuk z trawlera Ísleifur II odpływającego z archipelagu Vestmannaeyjar na południe od Islandii zauważył na południowy zachód od statku coś, co zaczęło przyjmować formę kolumny ciemnego dymu. Kapitan statku zdecydował o zbadaniu zjawiska sądząc, że jest to dym z płonącej łodzi, ale zamiast tego natknął się na erupcję wulkaniczną wydzielającą słupy czarnego popiołu, które wskazywały, iż pod powierzchnią morza rozpoczęła się aktywność wulkaniczna. Mimo że erupcja była nieoczekiwana, kilka faktów wskazywało z wyprzedzeniem na zbliżającą się aktywność wulkaniczną. Tydzień wcześniej sejsmograf w Reykjavíku zanotował słabe wstrząsy, których dokładnej lokalizacji nie ustalono. Dwa dni przed erupcją morski statek badawczy zauważył, iż morze w rejonie było cieplejsze niż zazwyczaj, jednocześnie ludzie w nadbrzeżnej miejscowości Vík í Mýrdal położonej 80 km dalej na Islandii wyczuli w powietrzu zapach siarkowodoru.

Erupcja prawdopodobnie rozpoczęła się kilka dni przed 14 listopada. Dno morskie znajduje się 130 metrów poniżej poziomu morza i na tej głębokości oznaki erupcji są tłumione przez ciśnienie wody. W miarę powstawania stożka wulkanicznego głębokość zmniejszała się i ostatecznie lawa przedarła się przez barierę wody i wulkan wyłonił się na powierzchnię.